Ναός Επικουρίου Απόλλωνα: το ΕΠΑνΕΚ αποκαθιστά ένα από τα σημαντικότερα έργα ελληνικού πολιτισμού

Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας, «κρυμμένος» στους ορεινούς όγκους της κεντροδυτικής Πελοποννήσου, αποτέλεσε το πρώτο μνημείο στην Ελλάδα που λόγω της ιδιάζουσας αρχιτεκτονικής και καλλιτεχνικής αξίας του εντάχθηκε στον κατάλογο των προστατευόμενων μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO (1986). Ο περικαλλής «Παρθενών της Πελοποννήσου», έργο του Ικτίνου (420 – 400 π.Χ.), σύμφωνα με παράδοση που καταγράφει ο Παυσανίας, αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα παραδείγματα κλασσικής αρχιτεκτονικής με συντηρητικές και συνάμα πρωτοποριακές ιδιαιτερότητες, καθώς συνδυάζει τους τρεις βασικούς ρυθμούς (δωρικό, ιωνικό και κορινθιακό), αλλά ταυτόχρονα είναι κι ένας από τους πιο καλοδιατηρημένους ναούς της αρχαιότητας.

Το έργο «Αποκατάσταση – Ανάδειξη Ναού Επικουρίου Απόλλωνα Βασσών – Γ΄ Φαση», στοχεύει στην σταδιακή αποκατάσταση του μνημείου, για την αντιμετώπιση των γεωμετρικών παραμορφώσεών του και την ενίσχυση των μηχανισμών άμυνας απέναντι στις δυνάμεις της φύσης, οι οποίες ενεργούν και μεταβάλλουν την κατάσταση του μνημείου στο βάθος του χρόνου. Το έργο έχει συνολικό προϋπολογισμό 1.370.213,76 ευρώ και συγχρηματοδοτείται από το ΕΠΑνΕΚ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, με τη συμμετοχή εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης με δικαιούχο την «Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας».

Ειδικότερα, οι κύριοι στόχοι του έργου είναι η ενίσχυση της θεμελίωσης του ναού, η δομική και αισθητική αποκατάσταση των αρχιτεκτονικών μελών του, η επαναφορά των κιόνων σε πρακτικώς κατακόρυφη στάση, και η αποκατάσταση της διασύνδεσης των λίθων με την αντικατάσταση των αρχαίων σιδερένιων συνδέσμων με νέα στοιχεία από τιτάνιο. Όλες οι εργασίες πραγματοποιούνται με συνέπεια προς την επιστημονική δεοντολογία και τη Χάρτα της Βενετίας για τις αναστηλώσεις των μνημείων, αλλά και με ταυτόχρονη αξιοποίηση των πιο σύγχρονων μεθόδων.

Οι πρώτες φάσεις του έργου, οι οποίες ήταν εστιασμένες στη βόρεια στενή πλευρά του ναού, πέτυχαν μέχρι τον Δεκέμβριο του 2015 την αποκατάσταση του βόρειου πτερού του, δηλαδή του τμήματος που περιλαμβάνει τους έξι κίονες της βόρειας πλευράς, τους δύο βορειότερους των μακρών πλευρών, καθώς και το εσωκλειόμενο από τους προαναφερθέντες κίονες δάπεδο.

Η εν εξελίξει φάση του έργου (2019-2023), που βαίνει στην ολοκλήρωσή της και υλοποιείται στο πλαίσιο του ΕΠΑνΕΚ, περιλαμβάνει τη στερέωση των βορειότερων τμημάτων των μακρών πλευρών στην ανατολική και τη δυτική πλευρά του μνημείου, καθώς και την αναστήλωση τριών λίθων επιστυλίου, που «επέστρεψαν» στο κτήριο ύστερα από επτά περίπου αιώνες ο ένας, και περίπου δύο αιώνες οι δύο άλλοι, συντελώντας στην εξάλειψη του διαμπερούς κενού στη στρώση επιστυλίου στην πρόσοψη του αρχαίου κτηρίου που υπήρχε από το 1812.

Συνολικά, το πολύπλευρο αυτό έργο επιτυγχάνει τη συντήρηση και την επαρκή ενίσχυση του μνημείου με σκοπό τη μακρόπνοη διατήρησή του για τις μελλοντικές γενιές, καθώς επίσης και την αναβάθμιση της αισθητικής αξίας του. Με τον τρόπο αυτό οδηγεί στην προσέλκυση περισσοτέρων επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο των Βασσών, ο οποίος βρίσκεται σε μία απομακρυσμένη από τα μεγάλα αστικά κέντρα θέση.

Ταυτοχρόνως, οι παράλληλες δράσεις πληροφόρησης για τον αρχαίο ναό και για  το εν εξελίξει έργο αποκατάστασής του (έκδοση αρχαιολογικού οδηγού στα ελληνικά και τα αγγλικά, έκδοση μελετών αποκατάστασης, ενημερωτικά δελτία κ.ά.) καθιστούν το μνημείο βαθύτερα κατανοητό στο ευρύ κοινό, ενώ παράλληλα συνεισφέρουν στην ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και του πολιτιστικού περιβάλλοντος της Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής των Βασσών Φιγαλείας.

13/10/2023